شتر؛ سرمایه‌ای سرگردان در کویر

شرکت تولیدی اجداد سپیدان در عرصه‌های مهم اقتصادی و تولیدی کشور از سال 1395 با تغییر ماهیت، فعالیت خود را در زمینه‌های مرتبط با امنیت غذایی و محصولات استراتژیک کشور آغاز نموده و اکنون مجموعه‌ای مترقی با جایگاه برتر در فضای اقتصادی و کسب و کار کشور در زمینه کشاورزی و دامپروری است. این شرکت با تیم فنی و مبتکر با تمرکز در صنایع تولیدی و بازرگانی مرتبط دارای قابلیت رقابتی داخلی و خارجی بوده و تعامل سازنده و مؤثر در اقتصاد ملی را دارد. 

شرکت تولیدی اجداد سپیدان با تشکیل هسته‌های خالص ژنتیکی نژادهای بز سانن و آلپاین و نیز برترین گوسفندان نژاد رومن INRA 401 و بلانش مسیف سانترال BMC جهت پایه‌های مادری و نیز نژادهای پدری سنگین اصیل همچون سافولک، شاروله و ایل‌دوفرانس قدم مهمی در راستای ایجاد سایتهای صنعتی پرورش گوسفند و بز و تولید انبوه شیر و گوشت قرمز دام سبک برداشته است؛ در زمینه‌های تامین خوراک ، بهداشت و دارو ، واکسنهای تخصصی و نیز تجهیزات و ماشین‌آلات پرورشی و برنامه‌های آموزشی آماده خدمت‌رسانی در عرصه ملی به تمام متقاضیان پرورش به روش صنعتی دام سبک می‌باشد.

* معرفی اولیه از شتر

پرورش شتر در ایران سابقه‌ای دیرینه دارد و گذشتگان از دیرباز از کرک، مو، شیر و گوشت شتر استفاده می‌کردند. شتر حیوانی نیرومند و تنومند با توش و توان بالا، از خانواده شترسانان، نشخوارکننده و با دست و گردنی دراز است. بر پشت خود یک یا دو کوهان دارد که ساختار آن از پیه و چربی تشکیل شده است. در ایران سه نژاد شتر - شترهای دوکوهانه، یک‌کوهانه و آمیخته - وجود دارد که هرکدام از این نژادها دارای تیره‌های متعددی‌اند.

شتر آسیایی دوکوهانه هستند که کوهان اول روی کمر و کوهان دوم روی کپل حیوان قرار دارد. رنگ پشم این گونه شترها سرخ - خاکستری است؛ پشم‌ها به‌صورت انبوه و بلند در پشت گردن و در اطراف بخش بالائی اندامهای خلفی و قدامی رشد می‌کنند.

گونه دیگر شتر، شتر عربی یا یک کوهانه است که این شتر در صحراهای کشورهای عربی و آفریقایی وجود دارد.

شتر به دلیل دستگاه خاص گوارشی منحصر به فرد، با کمترین هزینه نگهداری، بی ارزشترین گیاهان - از لحاظ تغذیه‌ای – را تبدیل به سلولز و انرژی می‌کند. این درحالی است که در شرایط کم‌آبی نیز این حیوان تا مدتها هیچ نیازی به آب ندارد. این خصوصیات شتر را به «سرمایه‌ای سرگردان در کویر» تبدیل کرده است. شتر در استفاده از مراتع با هیچ دام دیگری رقابت ندارد و از علوفه‌ای استفاده می‌کند که توسط سایر دامها استفاده نمی‌شود. در این قسمت به چند خصوصیت این حیوان ارزشمند اشاره می‌شود:

• سن بلوغ: شتر از جمله حیواناتی است که دیر بالغ می‌شود. شتر ماده در سن 3 سالگی و شتر نر در سن 4 تا سالگی به بلوغ جنسی می‌رسد. مناسب‌ترین سن برای استفاده از شتر سن 8 سالگی است.
• دوره آبستنی شتر: 370 تا 390روز
• اولین زایش: اواخر سن 4 سالگی یا در سن 5 سالگی
• شروع زمان شیردهی: شیردهی شتر از سن 5 سالگی شروع می‌شود. ضمن اینکه از ماه پنجم یا ششم حاملگی ممکن است شیردهی شتر متوقف شود.
• عمر اقتصادی شتر: شتر تا سن 20 سالگی می‌تواند حامله شود. در این مدت 7 تا 8 کره تولید می‌کند.

* رده‌بندی علمی شتر

«رده‌بندی علمی»، شاخه‌ای از دانش تاکسونومی است. پایه‌گذار این علم «کارل لینه»، دانشمند معروف است که در سال 1735 میلادی برای اولین بار کتاب معروف خود با عنوان «سیستم طبیعت» را منتشر کرد؛ وی در این کتاب تمامی موجودات را به سه فرمانروا یا مملکت تقسیم نمود که این سه مملکت عبارت بودند از: جانوران، گیاهان و معادن.

در این رده‌بندی، جایگاه هریک از موجودات در مملکت مربوطه ذکر شده است و هر موجود یک نام علمی لاتین دارد که تغییرناپذیر می‌باشد. برای مثال شتر در رده‌بندی علمی زیر قرار می‌گیرد:

مملکت: جانوران

شاخه: طنابداران

رده: پستانداران

راسته: جفت‌سُمان

خانواده: شترسانان

سر رده: کاملوس یا شتر

سر رده شتر بطورکلی به دو جنس تقسیم بندی شده‌اند که این دو جنس عبارتند از: جنس افریقایی – آسیایی و جنس امریکای جنوبی

*جنس آسیایی – آفریقایی

این جنس، خود مشتمل بر دوگونه است:

شتر درومداریوس (Dromedarius) یا شتر یک‌کوهانه که به آن شتر عربی نیز می‌گویند. زیستگاه شتر یک‌کوهانه، افریقای شمالی (سواحل مدیترانه، کشورهای ساحلی افریقای غربی، سودان، سومالی و شمال کنیا)، خاور نزدیک و قسمت غربی آسیای مرکزی است.

شتر باکتریانوس (Bacterianus) یا شتر دوکوهانه که به آن شتر باختری نیز می‌گویند. شتر دوکوهانه در مناطق سردتر روسیه جنوبی، مغولستان، قسمت شرقی آسیای مرکزی و چین پراکنده است. البته این دو گونه در مواردی در یک محل نیز دیده می شوند.

طبقه‌بندی شتر به دو گونه مختلف یک‌کوهانه و دوکوهانه براساس اختلاف ظاهری و عدم امکان آمیزش آنها با یکدیگر و به‌دست آوردن حیوانی دورگه صورت گرفته است. درحقیقت در دوران جنینی، این دو نوع غیرقابل تشخیص از یکدیگر می‌باشد، اما شواهد و مدارکی وجود دارد که نشان می‌دهد آمیزش مثبت بین دو نوع امکان‌پذیر است و این کار نه تنها بین شترداران برخی کشورها، نظیر ترکمنستان و ازبکستان شایع ومتداول است، بلکه در برخی از استانهای کشور ما نظیر اردبیل و گلستان نیز آمیزش شتر دوکوهانه ویک‌کوهانه صورت گرفته است. این امر با هدف به‌دست آوردن بچه شترهایی با هیکل بزرگتر صورت گرفته است. لذا این عقیده که ممکن است شتر یک‌کوهانه و دوکوهانه تحت یک گونه واحد باشد توسط بعضی از محققان پذیرفته شده است.

*جنس شتر آمریکای جنوبی

این جنس که در قاره امریکا وبیشتر در آمریکای جنوبی نظیر پرو، شیلی آرژانتین وغیره زندگی می‌کند دارای چهارگونه است:

الف ـ گونه لاما گواناکو (Lama guanacce) یا گواناکو( Guanaco)

ب ـ گونه لاما ویکوگنا (Lama vicugna) یا ویکونا (Vicuna) .

که هر دو وحشی هستند.

ج ـ گونه لاما گلاما (Lama glama) یا لاما (Lama) .

د ـ گونه لاما پاکوس (Lama pacos) یا آلپاکا (Alpaca) .

که هر دو اهلی می باشند.

* خصوصیتهای شتران گوشتی، شیری، سواری

اغلب دامهای اهلی که آدمی از تولیدات آنها بهره مند می‌گردد - همچون گاوها و گوسفندها - طی سالیان دراز در اثر تغییرات فیزیولوژیک و مورفولوژیک به‌گونه‌ای تغییر یافته‌اند که در یکی از زمینه‌های تولیدی مانند شیر یا گوشت تخصص یافته‌اند و شتر تنها حیوانی است که وارد این عرصه نشده است. در این مطالعه و بررسی مختصر به دسته‌بندی صفات و خصوصیات مختلف شتران اشاره شده است.

شتر از دیرباز و تا روزگار ما در تمامی زمینه‌ها - چه سواری و بارکشی و چه تولیدی – به‌کار گرفته شده، بدون آنکه هیچگونه بررسی روی صفات و خصوصیات این حیوان انجام گرفته باشد؛ چه بسا بسیاری از گونه‌های خوب تولید شیر یا گوشت به علت استفاده در بارکشی و سواری یا به سبب تغذیه و مدیریت نامناسب از بین رفته باشند.

از دیگر مشکلات در این زمینه یکی این است که شتر معمولاً در مناطق بیابانی و محروم وجود دارد و اغلب شترداران و دست اندرکاران پرورش شتر را افراد بی‌سواد و آموزش ندیده تشکیل می‌دهند؛ این‌گونه افراد کمتر به دسته‌بندی شتران و بررسی خصوصیات نژادهای گوشتی و شیری و غیره آنها توجه دارند؛ علاوه بر آن، مراکز علمی نیز کمتر به این موضوع پرداخته‌اند؛ این مشکلات باعث شده بحث و بررسی در این زمینه به تأخیر افتاده و راههای بهبود تولید و اصلاح نژاد شتر دیرتر از سایر حیوانات مورد بررسی قرار گیرد.

طی سالهای 1984 تا 1990 در مرکز مطالعات و بررسیهای شتر در طرابلس لیبی، اقدام به بررسی در این زمینه شد و با اندازه‌گیریهای مختلف اندام شتران و مطالعه صفات و خصوصیات ظاهری ، تولیدی شتران طی وضعیتهای مختلف تغذیه و مدیریت و مقایسه آن با مطالعات و بررسیهای مشابه در کشورهای سومالی، سعودی، تونس، سودان و مراکش، اقدام به تعیین خصوصیات نژادی شتران گردید.

شتران بارکش، شخم‌زن و کاری

این شتران جهت حمل و نقل بار، شخم‌زنی، آسیاب کردن حبوبات و کشیدن آب از چاهها مورد استفاده قرار می‌گیرند. خصوصیتهای این گونه عبارت است از:

1ـ سر بزرگ و گردن دراز

2ـ جثه بزرگ، قوی و سنگین وزن و شانه‌های پهن و کشیده

3ـ دستها و پاهای قوی و کشیده و کوهان مرتفع

4ـ کف پاهای بزرگ و پهن

5ـ شکم توپر و ضخیم

6ـ پاهای قوی و محکم

7ـ رفتار آرام

8 ـ دارای قدرت بارکشی 250 تا 300 کیلوگرم بار برای مسافتهای طولانی

شتران سواری

1ـ بدنشان مثلثی شکل و کم‌حجم است که معمولاً در ناحیه لگن لاغر است و محیط بدن در ناحیه کوهان 110 تا 130 سانتیمتر است.

2ـ فاصله میان کوهان تا شانه بیشتر از فاصله کوهان تا لگن است.

3ـ پاها باریک و کشیده است که ارتفاع آنها مابین 170 تا 190 سانتیمتر است.

4ـ کف پاهای جلویی متوسط و یا پهن است اما کف پاهای عقبی کوچک است.

5ـ سر کوچک و گردن بلند و دراز و باریک است.

6ـ چشمها بزرگ و ابروها بلند است.

7ـ گوشها نوک تیز و ایستاده‌اند.

8 ـ پستانها بسیار کوچک و تولید شیر شتر ماده فقط برای دیلاقها کافی است.

9ـ عضلات پاهای عقبی و شانه بسیار قوی هستند.

10ـ دم کوتاه دارند.

11ـ دارای کوهان نوک‌تیز بوده و پهن می‌باشد.

12ـ پینه جناغ سینه واضح و بزرگ و آشکار است.

13ـ سرعت شتران خوب است و می‌توانند مسافت 90 تا 120 کیلومتر را در یک روز بپیمایند.

شتران شیری

خصوصیتهای این گونه شتران عبارت است از:

1ـ شکم بزرگ و برآمده است.

2ـ بدن بزرگ که عرض آن بین 150 تا 170 سانتیمتر است.

3ـ گردن دراز و سر نیز کشیده است.

4ـ دنده‌ها به‌طور منظم در کنار هم قرار گرفته و فاصله بین آنها واضح است.

5ـ پاها دارای بلندی و ارتفاع متوسط بوده و کف پاها بزرگ است.

6ـ کوهان دایره‌ای شکل بوده و اندکی به سوی چپ متمایل است.

7ـ معمولاً لب پایینی تا حدودی به طرف پائین آویزان است.

8 ـ پستان بزرگ بوده و دارای خصوصیتهای زیر است:

الف ـ عمق پستان مابین 5/13 ـ 16 سم

ب ـ عرض پستان مابین 17 ـ 20 سم

ج ـ طول تیتهای جلوئی در حالت خشکی 2ـ3 سم و طول تیتهای عقبی در حالت خشکی 3 ـ 5/3 سانتیمتر است.

د ـ طول تیتها در حالت شیردهی 5ـ6 سانتیمتر

هـ ـ فاصله میان تیتهای جلوئی 15ـ 18 سانتیمتر و محیط تیت عقبی در حالت شیردهی 8ـ9 سانتیمتر

9ـ میزان شیردهی روزانه مابین 6ـ12 لیتر است.

شتر گوشتی

1ـ بدن آنها دایره‌ای و گرد است و عرض آن مابین 120 تا 140 سانتیمتر است.

2ـ دنده‌ها منظم است و تا حدودی به هم فشرده؛ یعنی این که مسافت و فاصله بین آنها کوچک و غیرواضح است.

3ـ محیط بدن در ناحیه کوهان مابین 250 تا 270 سانتیمتر است.

4ـ گردن کوتاه و کلفت است و سر تقریباً مربعی شکل است.

5ـ طول پاها متوسط بوده و حجم کف پاها هم متوسط است.

6ـ کوهان بلند و نوک تیز است.

7ـ پاهای عقبی و رانها پرگوشت است.

8 ـ میزان شیردهی آنها مابین 5/1 ـ 3 لیتر در روز است.

9ـ پستان ها کوچک است و به بدن چسبیده است.

10ـ میزان بازده لاشه مابین 50ـ56% است.

کل پرونده «سلطان‌صحرا» را اینجا (+) پی بگیرید.

انتهای پیام/*