«خوراک دام پارس» نامی ریشه‌دار، سیستمی روزآمد

س: اگر موافق باشید با بحث اهمیت خوراک دام و سهم آن در تولید آغاز کنیم.

نوروزی: دام اینجا به معنای عام کلمه است؛ براساس قانون نظام جامع دامپروری و قانون سازمان دامپزشکی کشور، به دام سبک، دام سنگین، انواع طیور، آبزیان، کرم ابریشم، زنبورعسل، دام می‌گوییم؛ پس وقتی می‌گوییم «دام» منظورمان عام کلمه است.

خب؛ در هر فارم (مزرعه) پرورشی، در حوزه‌های مختلف، در بعضی موارد حدود 70 درصد، و در بعضی موارد تا 85 درصدِ کل هزینه‌های تولید را خوراک تشکیل می‌دهد؛ بسته به اینکه شما چه پرورش می‌دهید؛ این یکی از جهاتی است که اهمیت توجه به خوراک را نشان می‌دهد.

از سوی دیگر استفاده از تکنولوژیهای جدید در مقوله خوراک، باب شده که تأثیر مستقیم و اساسی روی تولید خواهد گذاشت؛ نوع و آنالیز خوراکی که می‌دهید، سایزبندی و دانه‌بندی خوراک، شکل دانه، همه اینها اهمیت بسیار زیادی دارد.

س: ممکن است مثالی بزنید.

نوروزی: برای مثال در آبزی‌پروری، نوع خوراک بسیار حائز اهمیت است؛ برای مثال وضعیت دید ماهیان سردآبی اینطور است که طعمه و غذایشان باید به شکل معلق در سطح آب باشد تا ببینند و بخورند؛ اگر این دانه‌ای که شما می‌دهید به‌مرور در آب ته‌نشین شود، دیگر از آن دان استفاده لازم نمی‌شود؛ کافی است در آن لحظه‌ای که شما دانه را می‌اندازید، ماهی سیر باشد و دانه را نگیرد، اگر این دانه به شکل مناسب و خوب طراحی نشده باشد، به‌‌مرور ته‌نشین می‌شود و خوراکی که برای آن هزینه زیادی کردید کف استخر جمع می‌شود و ماهی دیگر از آن استفاده نمی‌کند؛ برای همین در آبزی‌پروری باید غذا را به‌شکل پفکی طراحی کنیم، که وقتی دانه را در آب می‌ریزیم به‌صورت معلق در سطح آب بماند و شکل چوب پنبه‌ای به خودش بگیرد. وقتی غذا روی سطح آب بماند، هر وقت ماهی نیاز داشته باشد می‌تواند از آن استفاده کند، پس دیگر غذا پِرت ندارد.

یا در بحث طیور؛ در جوجه‌های یک‌روزه به دلیل اینکه دستگاه گوارش‌شان هنوز تکمیل نشده، در یکی دو روز اول، آرد ذرت استفاده می‌کنند؛ اما بعد از این سن، اگر کل مواد مغذی را در یک واحدی از گرم، طراحی و فشرده نکنیم، ممکن است در قسمتی از دانه کلسیم زیاد و در قسمت دیگر دانه کلسیم کم باشد؛ بنابراین خوراک باید به‌صورت پِلِت طراحی شود؛ همه عناصر غذا، خمیر و کاملاً مخلوط می‌شود و مانند چرخ گوشت قطعاتی بیرون داده می‌شود؛ به این ترتیب اگر ما هر دانه را برداریم، آینه تمام‌نمای کل خوراک خواهد بود و در این رابطه کمبودی را در مورد جیره غذایی مشاهده نخواهیم کرد.

پس در حوزه خوراک دام، باید بتوانیم خوراک را بنابر جنس، سن و گونه دام به نوعی تعریف کنیم که بتواند موادغذایی لازم را در اختیار دام قرار دهد.

س: این نگاه به مقوله خوراک دام سابقاً هم وجود داشته است؟ مثلاً دو یا سه دهه قبل؟

نوروزی: در روشهای سنتی از مرتع استفاده می‌شده است؛ خود دام نسبت به علوفه یک نگاه گزینشی دارد و هر جا که علوفه خوبی باشد آنجا می‌رود و تغذیه می‌کند، اما قطعاً ما در این روش کمبودهایی را در جیره غذایی شاهد خواهیم بود؛ برای جبران این کمبودهاست که به‌صورت جداگانه نمکهای معدنی و بعضی از ویتامینها و مکملها در اختیار دام قرار می‌گیرد.

س: این روش طبیعی به نظر می‌رسد؛ چرا در این روش کمبود وجود دارد؟

نوروزی: در بعضی از مناطق جغرافیایی، زمین کمبود مس یا کمبود سلنیوم یا عناصر دیگر دارد و ما مجبور هستیم در این مناطق که دام هست و کنترلی روی غذای دام نداریم، به شکل مکمل نیاز این دامها را تأمین کنیم تا مشکلی ایجاد نشود.

س: جز کمبود وزن ممکن است مشکلات دیگری هم ایجاد شود؟

نوروزی: بله؛ ممکن است مشکلات حادی ایجاد کند؛ مثلاً گاهی می‌بینیم در گله‌ای سقط جنینی اتفاق می‌افتد، که این سقط جنین ممکن است ناشی از کمبود ویتامین ای و سلنیوم باشد؛ اینجا باید این عناصر را جداگانه به خوراک دام اضافه کرد.

س: آقای دکتر؛ بیشتر موضوع صحبت ما روشهای صنعتی است؛ اگر ممکن است در این حوزه توضیح بفرمایید.

نوروزی: در روش صنعتی بنابر نیاز دام و براساس سنهای مختلف، هم شکل خوراک و هم مواد مغذی مورد نیاز دام را طراحی می‌کنیم؛ از این جهت است که کارخانجات تخصصی خوراک دام موضوعیت پیدا می‌کند.

س: آیا واقعاً این کارخانجات در زنجیره تولید دام نیاز است؟ ببینید؛ الآن داخل بعضی واحدهای مرغداری یا گاوداری می‌بینیم که خودشان شبه‌کارخانه کوچک دارند؛ آسیاب میکسر ایجاد کرده‌اند...

نوروزی: چون در این موارد، نظارتهای لازم روی نهاده‌ها، و آنالیز غذایی و بهداشت صورت نمی‌گیرد و خمیرمایه اولیه درست تهیه نمی‌شود، اگر در این واحدها جیره، تخصصی و به‌خوبی تهیه و بالانس نشود، دچار مشکل می‌شوند.

س: ممکن است توضیح بفرمایید کارخانه تخصصی یعنی چه؟

نوروزی: آنچه که درکارخانجات خوراک دام اتفاق می‌افتد، این است که اولاً بر اساس نیاز مشتری، فرمول دقیق جیره غذایی دارند و براساس همین فرمول، ترکیب و شکل و دانه‌بندی خوراک را مهیا می‌کنند، و براساس نیاز مشتری، خوراک را طراحی و در اختیارشان قرار می‌دهند.

در ثانی بسیاری از موارد کنترلهای خاص مورد نیاز است؛ مثلاً نیاز است که در نهاده‌های اولیه‌ای که وارد کارخانه می‌شود، سالم‌سازی انجام گیرد؛ ممکن است در ذرتی که وارد کرده‌ایم، میکروبها و قارچهایی وجود داشته باشد؛ باید برای اینها چه برنامه‌ای را اعمال کنیم؟ باید در یک پروسه‌ای اینها را باحرارت از بین ببریم. این موارد بسیار حائز اهمیت است. در کارخانجات تخصصی خوراک این اتفاق می‌افتد و آن خمیر و معجون اولیه که درست می‌شود، قبل از پلت، مراحل سالم‌سازی در خمیر اتفاق می‌افتد؛ اگر ارگانهای خارجی و یا میکروبهای خاص یا قارچی در این مسیر تولید باشد، سالم‌سازی می‌شود.

ثالثاً یکی دیگر از مواردی که در کارخانجات وجود دارد و بسیار با اهمیت است، این که با نمونه‌برداری می‌توانید محصول را ردیابی کنید. هر محصول تاریخ تولید دارد، مهندس ناظر آن مشخص است... این وقتی فروخته می‌شود، مانند دارو، اگر مشکلی پیش بیاید قابل ردیابی است و می‌توانید ردیابی کنید که در فلان روز در فلان ساعت محصولی تولید شده که دچار مشکل بوده است. معمولاً کارخانجات تولید خوراک دام این اسناد را برای مدتی در آرشیوشان نگهداری می‌کنند. پس در کارنجات تولید خوراک این را هم داریم که محصول تولیدی، قابل ردیابی است تا اگر دچار مشکلی بود بتوانید آن محصول را از بازار جمع کنید.

ولی در آسیاب میکسرهایی که در دامداریها و مرغداری‌ها گذاشته می‌شود، این قابل ردیابی نیست و به شکل فله‌ای داده می‌شود.

س: این کنترلها در چه سطحی در مجموعه «خوراک دام پارس» انجام می‌شود؟

نوروزی: خوراک دام پارس یک کارخانه خوراک دام به تمام معناست؛ خط جدیدش هم راه‌اندازی شده که خط پلت‌زن بسیار بروز و خوبی است. همه اینها طراحی و اجرا شده و در خوراک دام پارس – به‌عنوان یکی از برندهای مطرح کشور - از ابتدا تا انتهای خط تولید تحت کنترل است؛ از ابتدا که کامیون وارد کارخانه می‌شود و باید ضدعفونی شود، اینکه محموله از کجا می‌آید، اگر لازم باشد بازدید میدانی صورت می‌گیرد و یادداشت می‌شود و محصول در مراحل مختلف آزمایش می‌شود، اینکه وضعیت انرژی و کلسیم، فسفر، اسیدهای آمینه و پروتئین محصول چطور است، و بعد بنابر فرمولی غذا ساخته می‌شود.

س: نقش کار علمی را در عملکرد این کارخانه تا چه حد مؤثر می‌دانید؟

نوروزی: خیلی، مثلاً در تولیدات این کارخانه، استفاده از مواد مرغوب اولیه بسیار حائز اهمیت است، یعنی هر کسی نمی‌تواند ذرت یا کنجاله سویا به خوراک دام پارس بفروشد، بلکه یک پروتکلی دارد؛ خرید بر اساس این پروتکلها صورت می‌گیرد؛ مجموعه یک آزمایشگاه بسیار مجهز هم دارد که بسیاری از این آزمایشها را انجام می‌دهد و اگر هم خود آزمایشگاه نتواند بعضی از آزمایشات را انجام دهد، به آزمایشگاه مرکزی می‌دهد و آزمایشگاه مرکزی آزمایشهای تکمیلی را انجام می‌دهد. بعد که همه پروسه تکمیل شد، این مواد خمیر می‌شود و بعد در سیلوهای مختلف قرار می‌گیرد؛ پلت‌زنی می‌شود و به مصرف می‌رسد.

آنچه ما در خوراک دام پارس شاهد آن هستیم استفاده از خط بسیار بروزی است که جدیداً راه‌اندازی شده و خوراکی هم که تولید و مصرف می‌شود یکی از بهترین خوراکهای کشور در حوزه‌های مختلف - از دام و طیور تا آبزیان - است.

س: ما نقش دانش را در بخشهای مختلف داریم. بحث ایمنی، امنیت غذا و بحث بهره‌وری و افزایش تولید دام از مهمترین این موارد است؛ در این زمینه کمی توضیح دهید. در خوراک دام پارس، از ابزارهای علمی و دانش در چه حدی استفاده می‌شود؟

نوروزی: در خوراک دام پارس بهترین متخصصان تغذیه کشور جیره می‌نویسند، یعنی برای پرندگان زینتی یا برای گوسفند یا بز یا طیور از بهترین متخصصان نخبه کشور در بالانس جیره‌ها استفاده می‌شود؛ ما به جداول پایه - جداولی که میزان موادغذایی یک نهاده را برای ما مشخص می‌کند - اکتفا نمی‌کنیم. این جداول مثلاً می‌گوید این ذرت چقدر انرژی، چقدر پروتئین، چقدر اسیدآمینه و چقدر موادمعدنی دارد.

اما این جداول برای دانه‌های مختلف بر اساس استانداردی که در کشوری مثل امریکا وجود دارد، نوشته شده؛ بالانس جیره‌غذایی دام ما بر اساس این جداول درست نیست، چون ممکن است ذرتی برای ما بیاید که آن پروتئین و انرژی که در آن ایالت بوده را برای ما نداشته باشد؛ ما هر نمونه را آزمایش می‌کنیم که ببینیم برای بالانس چه مقدار مواد غذایی دارد. درصدها اینجا متفاوت است و ما نباید فریب این جداول را بخوریم؛ یکی از دلایل موفقیت شرکت «خوراک دام پارس» این است که آنالیزهایش بروز است؛ اینطور نیست که ذرتی که از آرژانتین برای ما می‌آید را یکبار آزمایش کنیم و بعد برای دفعات بعد هم به همان آزمایشهای قبلی اکتفا کنیم.

در حوزه امنیت غذایی؛ آنچه باعث دانش‌بنیان شدن خوراک دام پارس است، وجود آزمایشگاهی است که اینها را آنالیز می‌کند و براساس آنالیز واقعی جیره‌ها بالانس می‌شود که مشتری دچار مشکل نشود.

در مورد ایمنی غذا هم بنده عرض کردم که از ابتدای ورود تا انتهای آن قابل رصد و ردیابی است. وقتی به بازار می‌روید و پَکی از خوراک دام پارس را برمی‌دارید، روی محصول تمام مشخصات آن نوشته شده و مشخص است که آنالیزش چیست.

س: بحث خوراک دام در کشورهای پیشرفته به چه شکلی است؟

نوروزی: در دنیا کارخانجات کوچک برچیده شده‌اند؛ کارخانجات بزرگی داریم که مانند یک پالایشگاه، دامداری‌های منطقه را تغذیه می‌کند؛ یعنی امروز از یک مرغدار فرانسوی بپرسید که چطور جیره غذایی را تأمین می‌کنید، می‌بینید خودش خیلی نمی‌تواند اطلاعاتی به شما بدهد؛ می‌گوید این را از کارخانه خوراک با بونکر برایم می‌فرستند؛ حتی در بعضی از کشورها موضوع پک و بسته‌بندی هم منتفی شده، یعنی بونکر بارگیری می‌کند، به مزرعه می‌برد و در داخل سیلو خالی می‌کند؛ سیلو هم با سیستم نقل و انتقال خودش به هر سالن منتقل می‌کند؛ همان کاری که ما الآن در کارخانه اجداد زربال و شرکت چینه انجام می‌دهیم؛ کاروانی از تریلرهای بونکردار حمل را جلوی درب چینه مشاهده می‌کنید که اینها دان را با بونکر به مزارع حمل می‌کنند. ما دنبال این هستیم که از این حالت کیسه‌ای و ده کیلویی و پنجاه کیلویی خارج شود و از طریق بونکر برای پرورش‌دهندگان حمل شود که این در ایمنی غذا بسیار حائز اهمیت است؛ در اینجا شما در یک سیستم بسته عمل کردید، از ابتدا که تحت کنترل است تا زمانی که سر مزرعه برای مصرف در یک واحد می‌رسد.

س: «خوراک دام پارس» با یک سابقه 50ساله سابقه زیادی دارد و برندی مطرح در کشور است، طی چند سال دچار بی‌رمقی شده بود و الآن هلدینگ کشاورزی کوثر در حال احیای آن است؛ در این مورد کمی توضیح دهید.

نوروزی: این کارخانه قسمتی قدیمی و فرسوده داشت؛ در کنار آن کارخانه جدیدی احداث شده که بیشتر سیستمهای این کارخانه سیستمهایی با عدم دستکاری دستی است؛ یعنی شما از اتاق فرمان و از پشت یک مانیتور دستور می‌دهید که چه اتفاقی بیفتد.

در سیستمهای قدیمی بعضی از این بخشها دستی بود و نیروی انسانی باید با نهاده ارتباط برقرار می‌کرد؛ الآن اینطور نیست و خط بروز خوبی شکل گرفته که در مدار تولید است. حدود نیم قرن است که این کارخانه فعال است و دستگاههای قدیمی دارد که ما آنها را هم اورهال و نو کردیم ولی در شأن نام خوراک دام پارس نبود که از آن دستگاهها برای تولید امروز استفاده شود. البته برنامه‌ جامعی برای این مجموعه داریم.

س: ممکن است در این زمینه بیشتر توضیح بفرمایید؟

برنامه‌ریزی بلندمدت‌تر ما پیرامون خوراک دام پارس، خروج مجموعه از تهران و احداث کارخانه جدید یا انتقال بخشی از تأسیسات همین کارخانه به محل جدید و کانون تولید است؛ ما در نظر داریم این کارخانه به‌عنوان یکی از قطبهای تولید، به زمین ارزانتر و با امکاناتی بهتر انتقال پیدا کند، بروزرسانی شود و در اختیار تولید کشور قرار گیرد.

سایر بخشهای پرونده «دونه پارس» را اینجا پی بگیرید.

انتهای پیام/*